ک شیوه نامه‌ی نظام مند ارزشیابی باید مؤلفه هایی چون تعریف، نقش و جایگاه ارزشیاب، زمان و دوره‌ی ارزشیابی، ابزار و روشهای گردآوری اطلاعات، معیارهای قضاوت، سیستم نمره گذاری و بازخورد، و نوع استفاده از نتایج ارزشیابی را روشن سازد. در این برنامه مؤلفه های شیوه نامه ی ارزشیابی به شرح زیر تبیین می شود.
ارزشیابی کننده: در برنامه‌ی تفکر و پژوهش نقش ارزشیاب بر عهده ی معلم و دانش آموزان توامان میباشد. خودارزشیابی در این برنامه جایگاه ویژه ای دارد زیرا فراشناخت نسبت به چگونگی یادگیری خود یکی از مهمترین انتظارات عملکردی برنامه است و بهترین داور در این مورد خود دانش آموز است.
زمان و دوره ارزشیابی: ارزشیابی پیشرفت تحصیلی این برنامه از نوع ارزشیابی فرایندی است که به دو صورت ارزشیابی مستمر و ارزشیابی پایانی انجام میشود. در ارزشیابی مستمر نقش یادگیرنده وارسی عملکرد خود به منظور شناسایی نقاط ضعف و قوت خود و تلاش برای بهبود عملکرد آینده می باشد. نقش معلم در ارزشیابی مستمر شناسایی نقاط ضعف و قوت خود و برنامه و انجام اقدامات جبرانی برای بهبود آموزش از یک سو و تصمیم گیری در خصوص ارتقاء دانش آموز از سوی دیگر است. ارزشیابی پایانی به منظور تعیین میزان دستیابی دانش آموز به انتظارات عملکردی برنامه و تصمیم گیری جهت ارتقا به پایه بالاتر انجام می گیرد.
در ارزشیابی مستمر اقدامات زیر توسط دانش آموز انجام میگیرد:
- انجام فعالیت کتاب کار در هر جلسه به منظور ثبت آموخته های خود
- تکمیل برگه ی خودارزیابی به صورت دوره ای بعد از اجرای هر چهار فعالیت
- تکمیل برگه ی خودارزیابی کلی در پایان هر نوبت
در ارزشیابی مستمر اقدامات زیر توسط معلم انجام میگیرد:
- تکمیل برگه ی ثبت مشاهدات یا سیاهه ی رفتار در هر جلسه برای 4 الی 5 دانش آموز
- بررسی فعالیتهای کتاب کار دانش آموزان، براساس معیارهای کامل، درست و دقیق بودن فعالیت انجام شده، بعد از هر 8 جلسه
- بررسی برگه های خودارزیابی دانش آموزان، براساس معیارهای کامل، درست و دقیق بودن فعالیت انجام شده، بعد از هر 8 جلسه
ارزشیابی پایانی تنها توسط معلم انجام میگیرد و حاصل جمع بندی نمرات مستمر دانش آموزان است که با ابزارهای مختلف توسط معلم بدست آمده است.
ابزار و روشهای ارزشیابی: انتخاب روشها و ابزار متنو ع و مناسب ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از مهمترین مسائل آموزش وپرورش، در راستای غنی شدن این بخش از فرآیند آموزش، نقشی مهم ایفا می کند. در جمع‌آوری اطلاعات جهت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی این برنامه از دو نوع ابزار استفاده م یشود”
1- برگه ی ثبت مشاهدات یا سیاهه ی رفتار که توسط معلم برای هر جلسه تکمیل می شود؛
2- کتاب کار که نقش پوشه کار دانش آموز را از ابتدا تا انتهای سال تحصیلی ایفا میکند.
- دانش آموزان نتایج ارزیابی از کار خود را در برگه ی خود ارزیابی در کتاب کار ثبت می کنند.
- فعالیتهای انجام شده در کتاب کار دانش آموز، در دوره های زمانی پیش بینی شده، توسط معلم و دانش آموز بررسی و ارزش گذاری میشود.
- آموزگاران نتایج بررسی کتاب کار دانش آموز را در دفتر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به ثبت می رسانند.
سیستم نمره گذاری: سیستم نمره گذاری این برنامه تابع نظام کلی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی پایه ششم یعنی سیستم 20 نمره ای میباشد. در هر نیمسال تحصیلی 10 نمره به ارزشیابی مستمر که براساس برگه های ثبت مشاهدات انجام میگیرد، و 10 نمره به ارزشیابی براساس بررسی کتاب کار اختصاص مییابد؛ از 10 نمره‌ی بررسی کتاب کار، 5 نمره به صحت عملکرد دانش آموز در انجام خودارزیابی ها و 5 نمره به صحت و دقت در انجام فعالیتهای کتاب کار اختصاص می یابد.
نکات حائز اهمیت این است که :
- خودارزیابی در نمره دانش آموز تاثیری ندارد. این امر در نگاه اول ممکن است موجب بی اهمیت جلوه نمودن خودارزیابی و نتایج آن تلقی شود. اما با توجه به نقش خودارزیابی در ارتقا شناخت دانش آموز نسبت به خود و بهبود توانایی فراشناخت او خودارزیابی در این برنامه جایگاه ویژه ای می یابد.
- در استفاده از برگه های خودارزیابی دانشآموزان و نمراتی که توسط معلم داده میشود کامل، درست و دقیق انجام دادن خودارزیابی ها ملاک و معیار بررسی است.
- هنگام بررسی برگه های خودارزیابی دانش آموزان ممکن است معلم پی ببرد که دانشآ موز تواناییهای خود را کمتر یا بیشتر از حد واقعی ارزیابی کرده است، در این صورت پیشنهاد میشود هنگام بررسی خودارزیابی ها گفت و گویی مختصر با دانش آموز مورد نظر انجام شود. در این گفت وگو بر سر معیارهای قضاوت در مورد خود برای رسیدن به صحت و دقت توافق می شود.
منبع:راهنمای معلم درس تفکر و پزوهش-نگاشت سوم